Overal in ons land spreken we in principe dezelfde taal. Een uitzondering hierop vormen de Friezen, die naast het Nederlands ook de eigen taal, het Fries, hebben om in te communiceren. Maar hoewel alle Nederlands sprekende mensen elkaar dus moeiteloos zouden moeten kunnen verstaan, is het tegendeel vaak waar. In verschillende streken worden dialecten gesproken en zelfs al is daarvan in andere streken geen sprake, dan nog maken allerlei afwijkende accenten het soms lastig om elkaar goed te kunnen verstaan.

Nederland staat hier niet alleen in. Een taal houdt zich niet aan grenzen, maar is op elke denkbare locatie voortdurend in beweging. Er bestaan bijvoorbeeld verschillende varianten van het Chinees en probeer iemand uit Schotland maar eens goed te verstaan, wanneer je gewend bent aan het Amerikaanse Engels in de series en films die op televisie worden uitgezonden. Een opvallend verschijnsel is dat mensen elkaars accenten heel snel overnemen, wanneer ze met elkaar in gesprek zijn. Psychologen hebben daar wel een verklaring voor, het zou een onbewuste actie zijn die door ons brein wordt geïnitieerd om ervoor te zorgen dat we een band opbouwen met onze gesprekspartner. Door het spreektempo en de intonatie van de ander over te nemen, vergroten we als het ware ons empathisch vermogen. Van nature zijn mensen goede imitatoren en dat komt ons hier dus goed van pas. Het geheim blijkt niet eens zozeer in de geluiden te liggen, maar in de bewegingen van onze lippen. Tot die conclusie kwam men door een experiment uit te voeren waarbij liplezen het vertrekpunt was.

Voor dit onderzoek werd aan een groep vrijwilligers gevraagd om naar andere vrijwilligers te kijken, terwijl die woorden vormden met hun lippen, zonder ze daadwerkelijk uit te spreken. Op basis van de bewegingen van de lippen moesten ze proberen om het woord te noemen dat ze meenden te herkennen. Opvallend was dat de vrijwilligers eerder geneigd waren om het woord, dat bedoeld werd, uit te spreken met het accent van degene die het simuleerde, dan met hun eigen accent. Dit toont aan dat de lipbewegingen kennelijk feilloos door onze hersenen geïnterpreteerd worden en dat op basis daarvan onze eigen spraak enigszins bijgestuurd wordt. Niet alleen het gedrag en de gelaatsuitdrukking worden door mensen dus ongemerkt geïmiteerd van elkaar, maar ook de spraak. Je zou dit alles kunnen zien als een soort lijm, die ervoor zorgt dat er een sociale cohesie tussen de gesprekspartners ontstaat. Hierbij speelt ook een grote rol dat vanuit onze evolutionaire ontwikkeling een individu als 'potentieel gevaarlijk' wordt gezien als het anders is.

Om misverstanden te voorkomen, lichten we dit laatste nader toe. Wetenschappelijk is aangetoond dat we mensen het meest vertrouwen wanneer ze exact dezelfde taal spreken als onze eigen familieleden. Het geeft kennelijk een gevoel van geborgenheid, een bepaalde zekerheid dat het allemaal klopt. Proeven met een groep peuters tonen aan dat een kind kennelijk eerder geneigd is om een stuk speelgoed aan te nemen van iemand die dezelfde moedertaal heeft. Op basis van dezelfde uitgangspunten kiezen ze ook vaak hun vrienden uit de groep mensen die dezelfde taal spreken. Een kind met een ander accent ligt vaak wat minder goed in de groep. Het feit dat er zoveel verschillende accenten zijn in ons land, heeft te maken met het feit dat er eeuwen geleden nog helemaal geen sprake was van één algemene taal, het Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN). In elke streek werd een ander dialect gesproken en de accenten die we nu nog kennen in de verschillende streken, komen voort uit die dialecten. Toch blijft het in een dialoog natuurlijk wel de vraag: wie doet wie na...?