Wanneer we 's morgens wakker worden, wrijven we de ogen uit. In de ooghoeken zit dan een substantie die aanvoelt als zand. We vegen het weg bij het opstaan of wanneer we ons gezicht wassen. Maar hoe komt dat spul daar eigenlijk terecht...? Het sprookje van Klaas Vaak, die ons 's nachts een bezoek brengt, is immers niet op waarheid gebaseerd. En wat moeten we doen als er vuil van buitenaf in ons oog terecht is gekomen...?

De figuur Klaas Vaak is ontleend aan een sprookje van Hans Christian Andersen. Er zijn verschillende varianten van het sprookje, maar in alle gevallen komt het erop neer dat de mysterieuze figuur, ook wel het zandmannetje (Mr. Sandman) genoemd, iets in de ogen van de kinderen strooit zodat ze mooie dromen zullen krijgen. Onzin natuurlijk, maar als kind namen we het allemaal voor waar aan. Het bewijs was immers de volgende ochtend duidelijk aanwezig...? Dat 'zand' in onze ogen is natuurlijk geen echt zand. Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken dat het hier gaat om afvalstoffen van ons eigen lichaam. Maar waarom ontstaan die dan alleen 's nachts...? Dat heeft te maken met het feit dat bepaalde processen in de nacht stil komen te liggen. Overdag knipperen we met onze ogen en dat knipperen heeft een duidelijke functie. Door te knipperen verdelen we het traanvocht over de oogbol en dat traanvocht is bedoeld om de ogen vochtig te houden. Traanvocht bestaat uit drie elementen, te weten water, een soort olieachtige substantie en een slijmlaagje. Gedurende de nacht worden die laatste twee elementen gewoon aangemaakt door het lichaam, maar ze worden niet meer vermengd met water, omdat de traanklieren 's nachts geen water produceren. Het gevolg is dat het traanvocht in de nacht dikker van structuur is, het is veel stroperiger dan overdag. Wanneer we slapen, knipperen we ook niet met de ogen, waardoor er van het verdelen ook niet veel terecht komt. Het traanvocht hoopt zich daardoor op in de ooghoeken en droogt daar uit. De volgende ochtend voelt het alsof er een zandkorreltje zit, maar het is dus in feite uitgedroogd slijm...!

Een heel andere situatie ontstaat wanneer je een vuiltje in je oog krijgt. Dat kan iedereen op elk willekeurig moment overkomen. De wind kan een korrel zand in je oog blazen, tijdens werkzaamheden kan er een houtsplinter of staalsplinter in je oog terecht komen, enzovoort. Ons lichaam heeft daar een mooie oplossing voor, die in de meeste gevallen afdoende is. Zodra er iets in het oog zit wat er niet hoort, gaan de ogen extra traanvocht aanmaken. Stel je maar voor dat je op het strand staat en dat moeder natuur zou vinden dat je daar niet hoort. Door een vloedgolf te veroorzaken word je dan van het strand afgevaagd en verdwijn je in zee. Iets dergelijks gebeurt met een vuiltje in je oog, dat in feite door een tsunami van traanvocht wordt afgevoerd in de richting van de ooghoek. Daar kun je dat vuil vervolgens op eenvoudige manier met wat water, met je (schone!) vingers of met een gaasje verwijderen. Hoe langer het duurt voordat het vuil verwijderd is, hoe heftiger het oog gaat tranen. Logisch, want dat is de enige manier die ons lichaam heeft om ervoor te zorgen dat het vuil weer gaat verdwijnen. Lukt het niet op deze manier, dan is kan het handig zijn om de natuur een handje te helpen en letterlijk zelf voor wat meer vocht te zorgen. Spoel het ook uit met lauw water, in de meeste gevallen zal dit afdoende zijn. Een methode die ook goed kan helpen is met de vingers het bovenste ooglid over het onderste ooglid te trekken. Je haalt daarmee in feite een wisser over het oog en veegt op die manier ook het vuil mee. In dat geval ontstaat er ook wat extra traanvocht, waardoor het vuil meestal wordt weggespoeld. Lukt dit allemaal niet en blijft het vuil in het oog zitten, raadpleeg dan een arts, want het is belangrijk dat het alsnog wordt verwijderd.